About

       Bir usul ilmi olarak kelam, aynı anda aklı ve nakli, hakikate ulaşmanın iki kaynağı olarak kabul etmekte; bu iki kaynaktan çıkarımsal göstergelere ulaşmaktadır. Bu özelliğiyle kelam ilminde delillendirme yöntemleri olarak kıyas türleri önemli bir yere sahip olduğu gibi, belirti (index) denen sebep, iktizâ, lüzûm ve iltizâm ilişkisine dayalı göstergelerin ve simge denen uylaşıma dayalı göstergelerin göstergesel yönünün incelenmesi önemlidir. Bu bağlamda, naklin iyi anlaşılması, işaret ve iktizalarının doğru okunması için de vaz', delâlet konuları ihmal edilemez konumdadır. Bunlardan ilki (belirti, index), akliyyât alanında etkin olarak kullanılırken ikincisi (simge), nakil bağlamında, etkin olarak kullanılmaktadır. Örneğin, kelamcı, evreni, gözlemlemekte, doğadaki varlık ve oluşun işaretlerini fark etmekte, anlamlandırmalar yapmaktadır. Bunun için vahiyden de yararlanmakta; ilahî söz ve bildirim olarak onun anlam ve referanslarını tespite çalışmaktadır. Bunun belli yöntemler dâhilinde olması, hayati öneme sahiptir. Çünkü her ilim, kendi konu ve amacına uygun yöntemlerle ilerler. Bu bakımdan kelamcılar yöntem konusuyla yakından ilgilenmişler; akıl alanında felsefe ve mantıktan, dinî metin/nakil alanında da dil bilimleri ve fıkıh usûlünden yararlanmışlar ve bu ilimlere de katkıda bulunmuşlardır.

Bu durum, İslam ilimleri ile dil bilimleri ve interdisipliner alanlar olarak vaz', delâlet, göstergebilim, dil felsefesi arasında sıkı bir bağ olmasını kaçınılmaz kılmaktadır.

       Bu kitapta delâlet kavramı açısıdan bu ilimler ile kelam ilmi arasında karşılıklı ilişkinin nasıl oluştuğunu göstermeye çalışıldı. Çünkü, metni anlama, salt metin içinden çıkan ya da bir inanç dünyasının çerçevesini asla aşmayan bir etkinlik değildir. Metin bir inanç iklimine ait olsa da onu iyi anlama noktasında, dili, göstergeyi, anlamı ve anlamlandırmayı konu edinen bilgi ve düşüncelerden yararlanmak gerekir.

       İslam ilim ve düşünce tarihinde kimi disiplinler ve inceleme alanları, başka kültür ve düşünce ekolleriyle bir ilişki olmaksızın, İslam toplumunun kültürel dinamikleriyle (insanın ve toplumun yapısı, İslam'ın ve ilahî metinlerin özellikleri sonucu) ortaya çıkarken kimi ilimler ve tartışma konuları, başka dinler, kültürler ve düşünce ekolleriyle etkileşimin sonucunda ve onlara cevap olarak  şekillenmiştir. Bu bağlamda dinî metin, kavram ve ilkeleri anlama çabası, İslam'ın iç dinamikleriyle ortaya çıkmakla birlikte özellikle yöntem açısından katkı sağlayacak bilgi birikiminden de yararlanılmıştır. Çünkü, dinî metinleri okumada ve anlamlandırmada (haml, tefsir ve te'vil) en önemli husus, bunun bir kurallar manzumesi dâhilinde olması, keyfiliğin yerine yöntemin esas olması, iddianın yerine delilin, esas olmasıdır.

       Geçmişte, bu metodolojiyi ortaya koyarken doğrudan veya dolaylı olarak zamanın bilgi ve kültür birikiminden yararlanıldığı gibi bugün için de mevcut birikimden yararlanmak bir gerekliliktir. Bu nedenle, yakın zamanlarda Batı'da gelişmeye başlayan göstergebilimin de kelam ilminin ilgi alanına alınması, metodolojik açıdan katkı sağlayıcı olacaktır. Bu çaba, dinî anlamada ortaya konan yöntemlerin, karşılaştırmalı olarak gözden geçirilmesini sağlayacağı gibi, İslam ilimlerinin insanlığın bugünkü kültür mirasına kazandırılmasını da sağlayacaktır. Bu alanda bir deneme mahiyetinde olan bu kitapta, kelam ilminin metodik alt yapısı ile göstergebilim arasında bir karşılaştırma yapılmaya çalışılmış; bugün için her ikisinin artıları ve eksikleri bir ölçüde tespite çalışılmıştır.

keywords:  semiyoloji, semitik, vaz' ilmi, delâlet, uylaşım, simge, sembol, işaret, gösterge, gönderge, anlam, referans, kelam, fıkıh usulü