.png)
Yazarı: Prof. Dr. Recep Ardoğan
Klm Yayınları, İstanbul 2019
1. baskı, 210 sayfa
Kitap, kelamcıların nazarında ve onlara karşı çıkanlara göre imanda aklın ve düşüncenin rolünü çeşitli yönleriyle konu etmektedir.
Girişte; Allah'a ilişkin bilgi olarak marifetullahın anlamı ve bilgi türleri üzerinde durulmaktadır. Burada verilen bilgiler ve değerlendirmeler, özellikle birinci bölüm için zemin oluşturmaktadır.
Birinci Bölümde; marifetullahın kelamcılara göre bilgi türleri arasındaki yeri ele alınmıştır. Bu bilginin aşama aşama akıl yürütmeye dayalı bir bilgi mi yoksa doğuştan gelen (bedihi) veya a priori (analitik) bilgi mi olduğu tartışılmıştır.
İ kinci Bölümde; hak dinden tamamen habersiz kalmış insanların tevhid inancıyla sorumlu olup olmadıkları incelenmiş, kelam ekollerinin görüşleri ve dayandıkları delillerin değerlendirmesi yapılmıştır.
Üçüncü Bölümde; imanın bilgi temeline ulaşmakta nazar ve istidlalin yeri açıklamış; nazar ve istidlalin
- bid'at olduğu,
- vacip olduğu
- ve sadece ihtiyaç duyanlar için vacip olduğu şeklindeki zıt görüşlerin karşılaştırması yapılmıştır. Bu konu aynı zamanda kelam eserlerinde, nazar ve istidlal ilmi olan kelamın da savunusu mahiyetindedir.
Dördüncü Bölümde; taklidi imanın geçerli olup olmadığı etraflı ele alınmış, farklı görüşlerin dayandığı delillerin mukayesesi yapılmıştır.
Eser, zengin bir akademik literatür kullanılarak hazırlanmış olup, konu bağlamında okuyucusunun bilgi dağarcığına ciddi bir katkı sunmaktadır.
Sonuç kısmında çalışmanın genel bir değerlendirmesi ve özeti yapılmıştır.
ÖNSÖZ 3
GİRİŞ 9
1. MARİFET VE MARİFETULLAH KAVRAMLARI 10
2. İLİM-MARİFET İLİŞKİSİ 14
3. KELAMCILARA GÖRE BİLGİ TÜRLERİ 21
3.1. ZARÛRÎ BİLGİ 21
3.2. NAZARÎ BİLGİ 28
I. BÖLÜM 31
ZARÛRÎLİK YA DA NAZARÎLİK YÖNÜYLE MARİFETULLAH 31
1. MARİFETULLAH’IN ZARURÎ BİLGİLERDEN OLDUĞU GÖRÜŞÜ 32
2. MARİFETULLAH’IN NAZARÎ BİLGİLERDEN OLDUĞU GÖRÜŞÜ 41
2.1. İSLÂM’I KABULE HAZIR NÖTR TABİAT 46
2.2. FITRATTA VAROLAN DİNÎ İLGİ 47
2.2.1. Kâdir-i Mutlaka İhtiyaç 51
2.2.2. Marifetullah’ın Bilinçdışı ya da Sezgisel Varlığı 54
3. TEVHİD KARŞITI TEORİLER 62
2.1. TANRI KAVRAMININ BEŞERÎ ZAAFLARDAN KAYNAKLANDIĞI ŞÜPHESİ 62
2.2. YANSITMA DİN TEORİSİ 64
II. BÖLÜM 77
İLÂHÎ MESAJIN ULAŞMADIĞI KİMSENİN ALLAH’I BİLME YÜKÜMLÜLÜĞÜ 77
1. MARİFETULLAHIN AKLEN VACİP OLDUĞU GÖRÜŞÜ 80
1.1. MÜRCİE 80
1.2. MU’TEZİLE 81
1.3. KERRÂMİYYE 84
1.4. MÂTURÎDİYYE 85
2. MARİFETULLAHIN ŞER'AN VACİP OLDUĞU GÖRÜŞÜ 94
III. BÖLÜM 107
ALLAH’A İMANDA AKIL YÜRÜTMENİN DEĞERİ 107
1. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 108
1.1. NAZAR 108
1.2. İSTİDLÂL 109
2. NAZAR VE İSTİDLALİN HÜKMÜNE İLİŞKİN FARKLI GÖRÜŞLER 111
2.1. DÜŞÜNCE VE İSTİDLALİN BİD’AT OLDUĞU GÖRÜŞÜ 111
2.1.1. Hz. Peygamber ve ashabın itikad alanında istidlale başvurmaması 112
2.1.2. Akıl yürütme, sorgulama ve tartışmanın şüphelere ve ihtilaflara yol açması 113
2.1.3. Nasslarda cedelin yasaklanmış olması 115
2.1.4. Karşıt delillere kapı açma 116
2.2. DÜŞÜNCE VE İSTİDLALİN CAİZLİĞİ GÖRÜŞÜ 122
2.3. DÜŞÜNCE VE İSTİDLALİN VACİPLİĞİ GÖRÜŞÜ 128
2.3.1. Nazar ve İstidlalin Mutlak Vacip Olup Olmadığı 128
2.3.1.1. Akıl Yürütmenin Belli Koşullarda Vacipliği 128
2.3.1.2. Akıl Yürütmenin Mutlak Vacipliği 130
2.3.2. Nazar ve stidlalin vacib oluşunun delilleri 133
2.3.2.1. Naklî Deliller 133
2.3.2.1.1. Aklı Kullanma ve Düşünmenin Emredilmesi 133
2.3.2.2.2. Aklı İhmalin Sorumluluktan Kaçış Anlamına Gelmesi 137
2.3.2.2. Aklî Deliller 138
2.3.2.2.1. Aklın Varlığı 138
2.3.2.2.2 Taklidin Bilgi Yolu Olmaması 138
2.3.3. Nazar ve İstidlal Yolunu Tayin Tartışmaları 143
2.3.3.1. Herhangi Bir İstidlal Yolunu Vacip Sayanlar 143
2.3.3.2. Muayyen Nazarı Vacip Sayanlar 145
2.3.4. Epistemik Gerek Olarak Şüphe-İman İlişkisi 147
IV. BÖLÜM 161
TAKLİDÎ İMANIN GEÇERLİLİĞİ 161
1. MUKALLİDİN İMANINI GEÇERLİ SAYANLAR 163
1.1. AKAİDİ BİLMEDE İSTİDLALİ TEK YOL GÖRMEYENLER 163
1.2. İNANCA KONU BİLGİLERİ ZARURİYYÂTTAN SAYANLAR 165
1.3. İSTİDLALİ İMANIN DIŞINDA AMELÎ BİR VACİP SAYANLAR 167
1.4. TAKLİDÎ İMANI GEÇERLİ SAYANLARIN DELİLLERİ 172
1.4.1. İmanın Hakikatinin Tasdik Oluşu 172
1.4.2. Risaletin Hikmeti 174
1.4.3. Nebevî Davette İstidlâl Şartının Olmayışı 175
2. TAKLİDÎ İMANI GEÇERSİZ SAYANLAR VE DELİLLERİ 177
2.1. TAKLİDÎ İMANI GEÇERSİZ SAYANLARIN YAKLAŞIMLARI 177
2.2. TAKLİDÎ İMANI GEÇERSİZ SAYANLARIN delilleri 180
2.2.1. Vacibin terki 181
2.2.2. Bilişsel temel olmadan tasdikin olamayacağı 181
2.2.3. Delil olmadan kesin inancın gerçekleşemeyeceği 182
2.2.4. İman İçin İstidlalin Tek Yol Oluşu 184
2.2.5. Meşekkatin yokluğu 185
3. SALT TAKLİDE DAYALI İMANIN VAKİ OLMADIĞI 189
3.1. Salt Taklîde Dayalı İman İnsan Doğasıyla Uyuşmaz 190
3.2. İman İnsanı Nazar ve Tahkike Yöneltir 193
SONUÇ 197
KAYNAKLAR 203
.png)